Niebezpieczne złudzenia

Przekonanie, że idee szkodzą w rządzeniu, to być może najbardziej szkodliwa spuścizna po Donaldzie Tusku.

Polityka pozbawiona idei jest jak łódź bez steru. Ten, kto na niej stoi, może markować, że obiera jakiś kierunek, dokądś płynie, w rzeczywistości jednak niosą go przypadkowe prądy i wiatry. Wiarę, że idee szkodzą dobremu rządzeniu, aktywnie krzewił Donald Tusk odsyłając ludzi, którzy mają wizje do lekarza. Tym prostym zabiegiem ideowość sklejał z obozem przeciwników, z wiarą w oplatającą Polskę sieć układu, w zamach w Smoleńsku i koniecznością „odzyskania suwerenności”. To wygodne dla niego przekonanie, że idee to nic innego niż, w najlepszym wypadku, rojenia oderwanych od rzeczywistości marzycieli, w najgorszym – groźne objawy politycznego szaleństwa, a tzw. przekonania to przesądy utrudniające sprawne rządzenie udało mu się zaszczepić wśród wielu zwolenników własnego obozu. To prawdopodobnie największa szkoda, jaką były przewodniczący PO wyrządził polskiemu życiu publicznemu.

Polityka to sztuka dokonywania wyboru, ważenie na szali sprzecznych często interesów. Czy system opieki zdrowotnej powinien dawać wszystkim równą ochronę, licząc się z tym, że dla wielu przez swoją niedostępność będzie ona fikcyjna, czy godzić się na różnicowanie pacjentów ze względu na zasobność portfela? Czy należy zwracać kamienice dawnym właścicielom czy bronić praw obecnych lokatorów? Czy dostępne w gminie pieniądze przeznaczyć raczej na boisko szkolne czy na wyposażenie laboratorium chemicznego? Na ile pozwalać rodzicom decydować o przyjętej ścieżce edukacyjnej przez ich dzieci, a na ile wprowadzać scentralizowany przymus? Ludzie nie są przedmiotami w sklepie, dlatego to pozory, że wystarczy dostęp do odpowiednich danych, a polityczną decyzję zastąpi kalkulacja zrobiona w tabelce w Excelu.

Do tego, żebyśmy jako wyborcy mogli zweryfikować, czy jakiś polityk dobrze nam się przysłuży bądź nie, potrzebujemy wiedzieć, jakie są jego dokonania, ale też przekonania – ponieważ często przyjdzie mu stawać w obliczu decyzji, których wcześniej nie podejmował. Czy będzie chciał zlikwidować deficyt budżetowy i zmniejszyć zadłużenie, czy będzie zwiększać wydatki socjalne i dług publiczny? Czy postawi na odnawialne źródła energii czy na przedszkola w każdej gminie? Czy w pierwszej kolejności stawiać na autostrady, a więc wspierać transport indywidualny, czy też raczej na koleje, a więc transport publiczny? Argument o tym, że nie trzeba wcale wybierać, że wystarczy policzyć, a najlepiej robić wszystko, nie wytrzymuje próby rzeczywistości. Na samym końcu liczba zmiennych jest zbyt duża, a zasobów – zbyt mała. Jak zważyć na jednej szali system antyrakietowy broniący stolicy przed potencjalnym atakiem iskanderów z waloryzacją emerytur i nauką języków obcych w szkołach od pierwszej klasy? Nie istnieje uniwersalny rynek polityczny, wyceniający każdą decyzję, jak rynek produktów, z których każdy ma swoją cenę. A i tak na końcu ktoś podejmuje decyzję, jaki produkt włożyć do koszyka.

Politycy, którzy twierdzą, że nie mają przekonań, że kierują się „wolą wyborców” albo bliżej nieokreślonymi technokratycznymi regułami, w istocie próbują ukryć pewien niewygodny dla siebie fakt – że kierują się wyłącznie swoim interesem. Będą tylko udawać, że sterują naszą łódką, płynąc z prądem osobistych kalkulacji i najsilniejszych lobby. Usunięcie idei z polityki może oznaczać tylko jedno – władza zamiast troszczyć się o dobro publiczne będzie mogła, nawet specjalnie się nie maskując, dbać tylko o jedno dobro. Własne.